Plygio’r bwlch rhwng y rhywiau mewn pynciau STEM

Wrth i ni nodi #UKWindWeek, un o’r pethau y mae RenewableUK Cymru yn canolbwyntio arno yw’r ffyniant posibl yn y diwydiant gwynt ar y môr yng Nghymru, a sut y gall elwa ar hyn.

Her fawr sy’n gynhenid yn hyn yw ennyn diddordeb yn y mathau o waith a fydd yn angenrheidiol ar gyfer y mathau o waith a fydd yn amlhau yn y dyfodol. Yr ail ran yw arfogi pobl â’r setiau sgiliau i lwyddo. Ymhlith pethau eraill, mae’r modd yn sicrhau bod sgiliau STEM mor gryf ag y gallant fod.

Yn ei adroddiad yn 2017 ‘Why not Physics?’, Dywedodd y Sefydliad Ffiseg fel hyn:

“Disgwylir i nifer y swyddi sydd angen sgiliau STEM godi ddwywaith cyfradd galwedigaethau eraill dros y blynyddoedd i ddod, felly oni bai bod niferoedd llawer mwy o unigolion sydd wedi’u hyfforddi’n dechnegol yn ymuno â’r gweithlu, bydd effaith y bwlch sgiliau yn gwaethygu.”

Gyda hyn mewn golwg, cefais olwg ar Dystiolaeth Gwaelodlin a Phrosiect Ymchwil ar gyfer Cydraddoldeb Rhywiol mewn STEM, a baratowyd gan Arad Research ar gyfer Llywodraeth Cymru ym mis Gorffennaf 2020. Mae’r adroddiad yn nodi bod nifer y menywod a gyflogir fel gweithwyr proffesiynol STEM wedi tyfu 28% rhwng 2005 / 6 a 2018/9 – dyna’r newyddion da. Y newyddion drwg yw bod hyn yn dal i gyfieithu i 11,300 o ferched yn unig mewn rolau proffesiynol STEM ym mis Gorffennaf 2020 yng Nghymru, o’i gymharu â 49,200 o ddynion. Felly mae llawer i’w wneud. Mae’r diwydiant gwynt yn benderfynol o chwarae ei ran wrth fynd i’r afael â hyn.

Targed bargen y Sector Alltraeth yw cynyddu cyfran y menywod o waelodlin o 16% i 33% erbyn 2030, ond gyda’r uchelgais i gyrraedd 40%. Mwy am hyn yma.

Felly, gan olrhain yn ôl o fyd gwaith, sut mae pethau’n edrych yn ‘biblinell’ Addysg Cymru? Mae’n ddarlun cymysg. Yn ôl Cronfa Ddata Arholiadau Cymru, mae nifer gyffredinol y cofrestriadau gan ferched ar Safon Uwch mewn pynciau STEM wedi gostwng dros y degawd 2008/9 – 2018/9. Nid yw’r gostyngiad wedi’i wrthbwyso gan enillion a welwyd dros y tair blynedd diwethaf.

Ar sail pwnc unigol, mae rhywfaint o ddata yr un mor bryderus. Mewn Ffiseg mae anghysondeb mawr yn gyson o ran mynediad Safon Uwch (tua 80/20%) rhwng bechgyn a merched, er bod cofnodion Ffiseg Safon Uwch ymhlith merched wedi cynyddu 6.8% yn ystod y degawd 2008/9 i 2018/9.

Mae merched hefyd wedi’u tangynrychioli mewn TGCh a Chrefft, Dylunio a Thechnoleg. Mae ceisiadau Safon Uwch gan ferched ar gyfer TGCh yng Nghymru wedi gostwng o 40% yn 2012/3 i ddim ond 27% erbyn 2018/9.

Yn 2018/9, mewn unrhyw bwnc STEM y tu allan i Seicoleg, Bioleg a Chemeg, a ydych chi’n gweld mwy na phedwar o bob 10 ymgais gan ferched.

Mae hyn yn fwy digalon fyth pan welwch fod merched (ffigurau 2018/9) wedi perfformio’n well na bechgyn yn sylweddol o ran y ganran sy’n cyflawni graddau A * -C mewn Ffiseg (pum pwynt canran yn uwch) mewn Dylunio a Thechnoleg (15 pwynt canran yn uwch) a TGCh (dros wyth pwynt canran yn uwch). Wrth gwrs, gallai hyn gael ei briodoli i’r niferoedd cyffredinol llai o ferched sy’n astudio’r pynciau, ond eto i gyd, rwy’n credu ei fod yn cipio unrhyw syniad iasol o ‘tueddfrydau naturiol’.

Yn y sector Addysg Bellach, gostyngodd nifer y gweithgareddau dysgu mewn pynciau STEM mewn Sefydliadau AB dros hanner (52%) ymhlith menywod rhwng 2012/3 a 2017/8.

Yn y sector Addysg Uwch, cynyddodd nifer y menywod sy’n cofrestru ar gyrsiau maes pwnc gwyddoniaeth o 26,705 yn 2013/14 i 30,825 yn 2017/18; cynnydd o 15.4 y cant. Mae hynny’n edrych yn dda, fodd bynnag, y tu allan i’r gwyddorau biolegol a meddygaeth, mae cofrestriadau’n cwympo o glogwyn o ran pynciau fel peirianneg a thechnoleg a chyfrifiadureg lle mae menywod yn cynnwys 15% yn unig o gofrestriadau ym mhob un o’r disgyblaethau hyn.

Mae’r ffigurau hyn yn dweud wrthyf fod gennym broblem hirdymor sy’n gofyn am ateb tymor hir. Mae ein fframwaith cynllunio cenedlaethol – Dyfodol Cymru – yn gosod cyfeiriad teithio ar gyfer sawl agwedd ar seilwaith cynllunio ar raddfa fawr am yr 20 mlynedd nesaf. Mae angen i’r chwyldro sgiliau ar gyfer y trawsnewid ynni fod yn gymesur â’r mathau hyn o raddfeydd amser ac uchelgais weledigaethol fel y gallwn effeithio ar y newid cenhedlaeth y mae angen inni ei weld yng nghyfansoddiad marchnad lafur Cymru ’.

Wrth gwrs, mae angen modelau rôl arnom hefyd. Pobl fel Rebecca Pike a gwblhaodd MSC mewn Dynameg Amgylcheddol a Newid Hinsawdd ym Mhrifysgol Abertawe ac sy’n gweithio i dîm RWE Renewables fel Datblygwr Graddedig – rhywbeth y mae’n ei ddisgrifio fel ei swydd ddelfrydol. Mae hi hefyd yn llysgennad STEM. Dywed Rebecca:

“Rwy’n angerddol am fynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd ac rwy’n gobeithio y byddaf yn rhan o’r genhedlaeth a fydd yn troi’r llanw ac yn lliniaru’r effeithiau.

“Since joining RWE, I have thrown myself into supporting onshore wind development activities.  I have been involved in successful planning applications, significant planning amendments, as well as prospecting for potential new wind farm site locations in the UK. 

“I am thirsty for knowledge and keen to learn but equally keen to share my knowledge.  As such, I have undertaken STEM ambassador training and attended numerous career fairs and educational workshops to inspire future generations.”

Rwy’n credu y gallwn ni i gyd gytuno, yn ogystal â phiblinell o brosiectau ynni adnewyddadwy, bod angen piblinell o weithwyr proffesiynol medrus, llawn cymhelliant a brwdfrydig sy’n gallu darparu a chadw gwerth Cymru.

Bydd plant sy’n cychwyn ar eu taith addysg yng Nghymru eleni yn dod i mewn i’r farchnad lafur o tua chanol y degawd nesaf. Does dim mwy o amser i golli.